dr n. med. Katarzyna Lewandowska – Towarzystwo Wspierania Chorych na Włóknienie Płuc

1. Jak w paru zdaniach opisałaby Pani IPF, czyli idiopatyczne włóknienie płuc?

IPF należy do grupy chorób śródmiąższowych płuc. Jest to choroba rzadka, a więc często pomijana przez lekarzy w diagnostyce różnicowej. Chorzy również nie mają świadomości jej istnienia. Choroba powoduje postępujące ograniczenie pojemności płuc, co prowadzi do niewydolności oddychania i inwalidztwa. Dzieje się tak, gdyż miąższ płucny reaguje nadmiernym bliznowaceniem na czynniki uszkadzające i pęcherzyki płucne tracą swoją podstawową funkcję, jaką jest przekazywanie tlenu z powietrza do krwi. Płuca stają się sztywne, a bariera, przez którą tlen musi się przedostawać, aby dotrzeć do krwi, coraz grubsza.

2. IPF jest często mylone z innymi chorobami lub rozpoznawane zbyt późno. Jakie według Pani są kluczowe objawy, które świadczą o możliwości wystąpienia tej choroby?

Objawy IPF są niespecyficzne – duszność, początkowo w czasie wysiłku, a potem również w spoczynku, suchy, męczący kaszel, trzeszczenia, stwierdzane podczas osłuchiwania płuc, u niektórych chorych występują również palce pałeczkowate, a w późniejszych stadiach choroby sinica. Objawy te możemy spotkać w wielu innych chorobach układu oddechowego, a także układu krążenia – POChP, astmie oskrzelowej, zapaleniu płuc, niewydolności serca. Z tymi chorobami, znacznie częściej występującymi w społeczeństwie, IPF zwykle jest mylone. Dlatego diagnoza jest często stawiana późno, średnio po upływie 6 – 9 miesięcy od zgłoszenia się do lekarza, a czasem nawet później. Bardzo ważne jest, aby lekarze rodzinni i specjaliści chorób płuc, pracujący poza wyspecjalizowanymi ośrodkami, mieli świadomość istnienia tej choroby i wiedzieli dokąd skierować pacjenta, jeśli ją podejrzewają.

3. O IPF wiemy niewiele, a przyczyny choroby są w dalszym ciągu nieznane. Czy można jednak wskazać grupę wzmożonego ryzyka, która powinna poddawać się badaniom profilaktycznym?

Badania profilaktyczne to takie, których systematyczne wykonywanie może spowodować wczesne wykrycie choroby i zapobiegnięcie jej rozwojowi lub wyleczenie. Takich badań w stosunku do IPF nie ma. Pacjenci powinni zwracać uwagę na swój stan zdrowia, tolerancję wysiłku i zgłaszać się do lekarza, jeśli zauważą niepokojące objawy – np. jeśli aktywność, która nie wywoływała dyskomfortu jeszcze kilka miesięcy temu, obecnie go powoduje. Trudność polega na tym, że często objawy narastają powoli i chorzy mają trudności z ich zauważeniem. Przypisują gorszą tolerancję wysiłku po prostu starzeniu się. Z drugiej strony, należy uczulić lekarzy, aby pamiętali, że oprócz najczęściej występujących chorób są jeszcze inne, rzadsze i jeżeli typowe leczenie nie przynosi poprawy, to warto skierować chorego na bardziej specjalistyczne badania. Ogromną rolę odgrywa zbudowanie sieci placówek eksperckich, do których tacy chorzy powinni być kierowani. Niestety w naszym kraju takiej sieci nie ma i pacjenci często muszą na własną rękę szukać miejsca, gdzie otrzymają fachową pomoc.

4. Chorzy na IPF borykają się z wieloma trudnościami podczas wykonywania prostych czynności. Z czym konkretnie mają problemy i jakie są sposoby na poprawę jakości ich życia?

Głównym problemem chorych na IPF jest ograniczenie tolerancji wysiłku. To oznacza, że przy wykonywaniu wysiłków, początkowo dużych, a zbiegiem czasu coraz mniejszych, w końcu nawet przy jedzeniu, czy ubieraniu się, występuje duszność, czyli „brak tchu”. Drugim męczącym objawem jest kaszel, najczęściej suchy, napadowy, który słabo poddaje się leczeniu objawowemu. Aby poprawić tolerancję wysiłku należy utrzymywać aktywność fizyczną dostosowaną do możliwości, wykonywać ćwiczenia oddechowe, można też stosować tlenoterapię z przenośnych koncentratorów, która zmniejsza niedotlenienie w czasie wysiłku i w ten sposób poprawia jakość życia, i zmniejsza poczucie duszności. W celu redukcji kaszlu stosuje się leki przeciwkaszlowe, kortykosteroidy wziewne i systemowe w małych dawkach, ćwiczenia rehabilitacyjne. Zmniejszenie kaszlu uzyskuje się również dzięki stosowaniu leków antyfibrotycznych.

5. Czy uważa Pani, że kampanie społeczne mają wpływ na zwiększenie świadomości ludzi, odnośnie zagrożeń związanych z chorobami płuc?

Uważam, że należy dołożyć wszelkich starań, aby stale uświadamiać społeczeństwo, jak ważne są zdrowe płuca i jakie zagrożenia nas otaczają. Tylko przekazywanie rzetelnej, fachowej wiedzy i ciągłe powtarzanie informacji w celu ich utrwalenia może przynieść oczekiwane rezultaty, czyli zwrócenie uwagi na to, jak traktujemy swoje zdrowie i co możemy dla niego zrobić.

6. Jakie są Pani wskazówki i rady na posiadanie zdrowych płuc?

Zdrowe płuca to przede wszystkim unikanie narażenia na substancje szkodliwe, czyli papierosy i inne używki przyjmowane drogą wziewną, aktywność fizyczna, zrównoważona dieta, dbanie o środowisko naturalne (redukcja emisji zanieczyszczeń nie tylko przez przemysł i motoryzację, ale także przez gospodarstwa domowe, zachowanie odpowiednich obszarów lasów i gatunków roślin, ekologiczne podejście do odpadów).